5 Haziran 2013 Çarşamba

Prof. Dr. Mustafa ERDOĞAN

21 Mart 2013 Perşembe


14 Mayıs 1950 Seçimleri: Milli Şef, Dörtlü Takrir'e Karşı

 Çoklu Parti Öncesi:

 

 Atatürk'ün ölümünden sonra CHP'nin başına geçen "Milli Şef" ünvanlı İsmet İnönü, mevcut tasarı'nın 6. maddesi devlet elindeki topraklarla birlikte o bölgedeki toprak ağalarının elindeki toprakların tarıma elverişli yerlerde 5.000 dekardan elverişsiz yerlerde ise 2.000 dekardan fazlasının kamulaştırılıp köylüye dağıtılmasını öngörüyordu. O dönemler zaten halk fakirdi ve Türkiye toprakların %60'dan fazlası devlete aitti. Adnan Menderesİsmet İnönü'yü ülke topraklarınıkolhozlaştırmak (bütün toprakların devlete ait olması ve toprakların halka kiralanmasını öngeren Komünist Rusya çıkışlı tarım fikri)  istediğini iddia etti ve dört milletvekili Celal BayarRefik Koraltan, Adnan Menderes ve Fuad Köprülü Dörtlü Takriri meclise sundu.


 Dörtlü TakrirTürkiye'nin tek parti cuntasından kurtulması, serbest seçimler, üniversite özerkliği, tek dereceli seçim, cumhurbaşkanın CHP başkanlığından ayrılması, basın hürriyeti söylemleri ile ön plana çıkan önerge, kendileri de aynı partide yıllarca faaliyet yürütenlerin servetlerini koruma kaygısıyla sergiledikleri bir tutum olarak kendini göstermiştir. Lakin bu önergenin altında yatan sebep Celal Bayar, Refik Koraltan, Adnan Menderes ve Fuad Köprülü'nün toprak ağası olmasında yatıyordu. Zira olası bir "toprak devrimi" tüm zenginliklerini topraktan ve çiftlik ticaretinden alan bu dörtlünün arsalarının devlete geçmesi anlamına geliyordu.

 Sonuç olarak Dörtlü Takrir, 1945'te CHP programından ihraç edildi ve sebebi parti içi muhalefet gösterildi. Bir yıl sonra bu dörtlü tüm Türkiye'ye Demokrat Parti'yi kurduğunu müjdeliyordu...

                                  Adnan Menderes, Refik Koraltan, Celal Bayar ve Fuad Köprülü

                                                                                       Dörtlü Takrir 



Çoklu Partiye Geçiş:

 Demokrat Parti programın iki önceliği vardı: Liberalizm ve Demokrasi... 1946 seçimleri hızla giren Demokrat Parti yalnızca %13 oy alabildi. Demokrat Parti bu sonucu "gizli oy, açık tasnif"sisteminin bir şaibesi olduğunu ve kendilerinin bu seçimi kazandığını iddia etti. Fakat bu seçimin kaybedilmesinin asıl sebebi Demokrat Parti'nin halka kendini anlatamamış olmasıdır. Zira yaklaşık 600 sene boyunca Padişah'ın her dediğine evet diyen ve bir Tanrı buyruğu gibi kabul ederek yönetilen halk ne Liberalizmi ne de Demokrasiyi anlayabilmiştir. Hatta Demokrat Parti, o zamanlar "halkın dili dönmediği" için Demokrat kelimesi "Demirkırat" olarak telafuz edilmiştir.  Halk arasında "Demirkırat Parti" olarak bilinmiştir.

 Sonraki seçimlere hazırlanan "Demirkırat Parti", ilk kurultayını 7 Ocak 1947 gerçekleştirdi veHürriyet Misakı'nı yayınladı. Bunun üzerine Milli Şef İnönü, 12 Temmuz Bildirgesini yayınladı ve Cumhuriyet rejiminin asla vazgeçilemeyecek unsurlarının altını çizdi. Bütün bunlar yaşanırken Türkiye'deki ekonomik buhran ve Türk Lirasının piyasa değer kaybetmesi CHP'nin başını ağrıtıyor ve Demokrat Parti'yi öne çıkarıyordu.



                                          Milli Şef İnönü ve Demokrat Parti Kurucusu Celal Bayar


 Demokrat Parti kökenini Osmanlının Liberal bir politika izlemesi gerektiğini savunan bazı Jön Türklere kadar geriye götürsek yanlış bir şey yapmış olmayız. Fakat Demokrat Parti 14 Mayıs seçimlerine doğru giderken içersinde homojen bir görüş barındırmıyordu, solcusu, laikçisi ve islami cumhuriyetçisine kadar uzanan her telden çalan farklı üyelere mensuptu. 1948'de partiden 6 kişiFevzi Çakmak önderliğinde Millet Partisi'ni kuruyordu. Pek uzun ömürlü olmayan bu parti yalnızca bir seçime katılabilmiş %3 oy alarak hüsrana uğramış ardından Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından açılan davada laiklik unsurlarını deldiği gereçesiyle 1954 senesinde kapatıldı.

 Tarih 1950'yi gösterdiğinde Demokrat Parti çok çabalamasına Yargıtay kararlarına rağmen istediği şartlarda sandık başına gidemedi. 


 14 mayıs 1950 tarihinde yapılan seçimlere CHP bütün illerde, DP Hakkari hariç bütün illerde,millet partisi 22 ilde, milli kalkınma partisi 3 ilde, toprak emlak ve serbest teşebbüs partisi, türk sosyal demokrat partisi ve işçi çiftçi partisi 1 ilde seçimlere katıldı. Sonuç olarak Demokrat Parti27 senelik CHP iktidarını yıkmayı başarmıştı. Demokrat Parti %52.48 oy alırken CHP %38.45 veMillet Partisi yalnızca %3.11 alabilmişti. Demokrat Parti CHP'ye sadece 13 puan fark atmasına rağmen 420 milletvekili çıkarırken CHP 63 milletvekili çıkarmıştı. Bu seçimler kansız ve tamamen halkın hür iradesine dayanarak gerçekleştiği için "Beyaz İhtilal" olarak da bilinir. CumhurbaşkanıCelal Bayar hükümeti kurması için herkesin beklediği kiş Fuad Köprülü'yü değil Adnan Menderes'i görevlendirmiş ve Başbakan Adnan Menderes olmuştu.

 Seçim Kritiklerinde hatay'ın CHP sevgisi Türkiye'ye ilhak kararının sonucudur. Bunun yanı sıra Sinop'un CHP sevgisinde şapka inkılabına gösterdiği tepki yüzünden gemilerin sinop sahillerini ve bazı karadeniz limanlarını bombalaması gösterilir. hatta Trabzon halkının "atma chp atma oylarimuz sanadur" diye söylendikleri rivayet edilir. Seçimlerin batı tarafında Demokrat Partikazanmıştı bunun sebebini CHP'nin çifçiye toprak vaadinin başarısız olmasını sayabiliriz. Milli Şef İsmet İnönü Ankara'dan Milletvekili olamazken Malatya'dan Meclise girmiştir ve "Bu yenilgi en büyük zaferimdir" demiştir...

 Seçim Sonuçlarının İllere Göre Dağılımı:




 İktidara gelen DP, ilk olarak Camiilerde okunan Türkçe ezanı değiştirip Arapça yapmış ve dönemin cumhurbaşkanının resminin paralara basılması kanunu çıkarmış yerine Cumhuriyetin kurucusu büyük önder Mustafa Kemal Atatürk'ün resminin basılmasını uygulamıştır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder